Projectleider Egmondermeer

Inleiding

De gemeente Bergen is in 2023 gestart met een gebiedsproces in de Egmondermeer. Met dit gebiedsproces wil de gemeente samen met de veehouders uit het gebied, een visie en strategie ontwikkelen voor toekomstbestendige veehouderij en een duurzame polder.

In de omgevingsvisie hebben we vastgelegd dat we veel waarde hechten aan onze mooie cultuurhistorische polders, die van oudsher beheerd worden door veehouders. Maar op het moment komen veel opgaven op de veehouderij en het landschap af, die veel vragen met zich meebrengen over de toekomst. Daarom onderzoeken we in dit gebiedsproces gezamenlijk met de veehouders hoe we de overgang naar een toekomstbestendige veehouderij en polder kunnen stimuleren, organiseren en financieren.

Onderzoek

We hebben onderzocht door keukentafelgesprekken en verschillende lezingen en workshops met veehouders en andere stakeholders wat de barrières en mogelijke kansen zijn voor duurzame agrarische bedrijfsvoering en natuur- en landschapsbeheer. In 2025 gaan we verder met het ontwerpend onderzoek om te komen tot een integrale visie en businesscase met bijhorende instrumenten voor een duurzame polder die beheerd wordt door toekomstbestendige veehouders.

Probleemanalyse

Wat zijn de obstakels tussen de huidige situatie en het realiseren van de visie voor een duurzame polder?
De twee belangrijkste problemen voor de veehouderij en een duurzame polder in ons gebied zijn de behoefte aan grond en toekomstbestendige bedrijfsmodellen. Daarnaast is het ontbreken van een toekomstperspectief voor de veehouderij zowel vanuit de gemeente als het rijk een belangrijke barrière.

Landelijke obstakels zijn daarnaast nog: te lage marges, te lage vergoedingen voor natuurbeheer, te kleine markt voor duurzame zuivel, subsidiering van conventionele landbouw, te weinig financiële ondersteuning voor transitie naar duurzame bedrijfsvoering, strijdige wet- en regelgeving en een onderwijssysteem dat te weinig toekomst gericht is.

In dit project richten we ons op de eerste drie genoemde barrières; grondbehoefte, verdienmodel en toekomstperspectief. Om te kunnen extensiveren en voldoen aan regelgeving rondom stikstof, mest en water hebben veehouders meer grond nodig. Ook voor natuurontwikkeling of een meer natuur-inclusieve bedrijfsvoering is grond nodig. Maar de manier waarop grond op dit moment beschikbaar komt, verkocht en gewaardeerd wordt, draagt niet bij aan het creëren van een duurzame veehouderij. Ze draagt ook niet bij aan het behoud van groen erfgoed (landschap) en de verbetering van de biodiversiteit op gebiedsniveau. Het is kortom heel moeilijk vor de meeste jonge veehouders in ons gebied om aan voldoende nabijgelegen en betaalbare grond te komen om te kunnen verduurzamen. Veel veehouders stoppen vanwege gebrek aan toekomstperspectief.

Een andere barrière wordt gevormd door de te kleine marges en vergoedingen voor natuurbeheer en -behoud. Het onderhoud en beheer van het landschap kost vaak meer dan het oplevert en wordt niet (geheel) terugverdiend via de verkoop van producten en vergoedingen voor beheer.

Kortom er moeten danwel betere vergoedingen komen voor natuur- en landschapsbeheer danwel meer betaalbare, lokale gronden beschikbaar komen voor zowel veehouders als natuur. En de gemeente moet een duurzaam toekomstperspectief bieden.

Werkzaamheden

Om te komen tot de beoogde oplossingen worden de volgende hoofd- activiteiten in 2025 uitgevoerd:

1. Werkpakket 1: Gebiedsprogramma agrarisch natuurbeheer voor de Egmondermeer. Uitvoerder: Water, Land en Dijken, veehouders, gemeente.
   Water, Land en Dijken heeft voor een tiental veehouders in kaart gebracht welke maatregelen voor agrarisch natuurbeheer ze willen inzetten. De maatregelen voor weidevogelbeheer, slotenplan en natuurvriendelijke oevers worden voor het gebied uitgewerkt. Ook doen 9 veehouders mee aan de biodiversiteit op het erf regeling. We zoeken externe financiering voor de onderdelen die niet gedekt worden door het ANLB.
2. Werkpakket 2: Visie voor de polder over 20 jaar. Uitvoering: Peter de Ruyter landschapsarchitecten, de veehouders, HHNK, gemeente.
   In dit werkpakket onderzoeken we met de veehouders hoe de polder er over 20 jaar uit kan zien als we doelen voor water en natuur en een toekomstbestendige veehouderij integreren. Uitgangspunt is dat de veehouderij het landschap beheert en dus ook over 20 jaar nog een verdienmodel heeft. In dit pakket gaan we met een kernteam van veehouders uit het gebied aan de slag met een visie, die we daarna bij alle veehouders in de polder toetsen. We organiseren een bijeenkomst met de veehouders zonder opvolger om beter te begrijpen wat hun belangen en behoeften zijn en hoe die meegenomen kunnen worden in de visie. Daarnaast organiseren we een bijeenkomst voor de veehouders met opvolger hoeveel extra grond zij nodig zouden hebben als ze op duurzame wijze zouden boeren in de toekomst en voldoen aan alle wetgeving. Het kernteam onderzoekt met HHNK of er een oplossing voor waterberging/vaart gevonden kan worden die bijdraagt aan de gebiedsdoelen. Stivas neemt integrale gebiedsdoelen mee in de zoektocht naar een waterberging om te kijken naar interessante locaties voor meer intensieve en meer extensieve landbouw, natuurontwikkeling, kavelruil en de behoefte aan extra gronden;
3. Werkpakket 3: Grondinstrumenten. Uitvoering: Tanja Beentjes, Natasha Hulst, Helmer Wieringa, Provincie NH en de gemeente.
   Een RO-expert en mogelijk financieel expert krijgen de opdracht om naar RO- grond- en financiële instrumenten te kijken die ertoe moeten leiden dat er meer en betaalbare gronden beschikbaar komen voor lokale veehouders en natuur en hoe deze gefinancierd kunnen worden. Dit onderzoek doen we samen met de Provincie Noord-Holland. We onderzoeken een aantal casussen om te kijken hoe de ontwikkelde RO- en financiële instrumenten in de praktijk werken. Ook de optie voor een grondbank wordt onderzocht. Deze instrumenten worden voorgelegd aan het college en (een selectie) worden opgenomen in het omgevingsprogramma.
4. Werkpakket 4: Participatie. Gemeente, Arne Hendriks
   Inwoners, andere stakeholders, raadsleden en inwoners kunnen het proces volgen en meedenken in het onderzoek via lezingen en de tentoonstelling in Kranenburgh. Dit om draagvlak te creëren voor de oplossingen die uit dit project komen.

Resultaat

Uit de vier werkpakketten volgt een business case voor een duurzame polder die beheerd wordt door een toekomstbestendige veehouderij. Het gebiedsplan en de visie zijn opgesteld samen met de veehouders. Bij de businesscase hoort een financieel plaatje van de kosten die nodig zijn om deze visie te realiseren. De financiering zelf is geen onderdeel van dit resultaat. De financiering gaan we zoeken op basis van de businesscase.

• Ervaring in vergelijkbare kustgebieden in Noord-Holland, kennis van gebiedskenmerken, opgaven en
• Beschikt over relevant netwerk
• Ervaring met programmatisch werken

Werkzaamheden

• Organiseren Persbericht erfscans en nieuwe ANLB pakketten.

• Eindrapport nakijken en beoordelen van Water, Land & Dijken.

• Bijeenkomst organiseren met boeren en stivas over de voorlopige gebiedsvisie.

• Bijeenkomst organiseren met grondeigenaren.

• Checken en rapporteren over de stand van zaken van de menukaart met regelingen.

• Checken en rapporteren over de stand van zaken van het instrument voor natuurvriendelijke oevers.

• Afstemmen van het hoofdstuk omgevingsprogramma met de betrokken wethouders.

• Checken en rapporteren over de stand van zaken van de website tentoonstelling.

• Afstemmen met de betrokken wethouders over de laatste lezing.

• Checken, rapporteren en afstemmen met de wethouder over het vervolg 'verjaardag van de polder'.

• Met alle betrokkenen binnen de BUCH afstemmen en rapporteren wat de stand van zaken is m.b.t. de financiën in alle deelprojecten.

Organisatie

De gemeente Bergen is in 2023 gestart met een gebiedsproces in de Egmondermeer. Met dit gebiedsproces wil de gemeente samen met de veehouders uit het gebied, een visie en strategie ontwikkelen voor toekomstbestendige veehouderij en een duurzame polder.

Stakeholders

De stakeholders bij dit project zijn:

• Veehouders met opvolger
• Veehouders zonder opvolger
• HHNK
• De gemeente
• De provincie Noord-Holland
• Inwoners van het gebied

Niet bekend